Schrift & taal

Het schrift

Wat wij weten over de oudheid hebben wij onder ander kunnen afleiden van de geschriften die de volkeren zelf hebben geschreven of door andere volkeren zijn geschreven. En daarom is het schrift heel belangrijk.

De ontwikkeling van het schrift is voor de Maya's een van de grootste intellectuele prestaties. Zeker als je weet dat zij een van de eerste Amerikaanse volkeren waren met een eigen schrift. De oorsprong van het schrift is helaas niet bekend.

 

Hiërogliefenschrift

Het Mayaschrift is een hiërogliefenschrift dat bestaat uit ongeveer 800 tekens. De hiërogliefen lijken op objecten, dierenhoofden of godenhoofden, maar vele andere lijken willekeurig te zijn gemaakt. De hiërogliefen zijn niet alleen tekens die woorden vormen, maar ze hebben ook een religieuze functie. Dit doen zij door de goden en de kosmos te verbinden met de betekenis van de karakters. Het Mayaschrift noemen wij ook wel een logosyllabisch schrift. Dat betekent dat het bestaat uit een combinatie van tekens, die een klank en de betekenis van een woord voorstellen, en syllabe-griefen, die lettergrepen weergeven. 

Lang dacht men dat elk afzonderlijk schriftteken voor een letter uit het alfabet stond (zie afbeelding) en dat elk teken een waarde had. Maar het toepassen van deze methode leverde onzinvertalingen op. Pas in de jaren '70 kwamen het vertalen opgang doordat er complete zinsstructuren werden ontdekt. Volgens deze zinsstructuur begonnen veel teksten met een datum die omgezet kan worden naar de Christelijke jaartelling. Daarna volgde het werkwoord, het onderwerp en een lijdend voorwerp. Met deze methode kon ongeveer 85% van alle teksten ontcijferd worden. Nu we dit weten komen we bij een belangrijke vraag: 'Hoe moeten wij dit schrift lezen?'

Het lezen van het schrift

We zijn te weten gekomen dat het schrift van links naar rechts en van boven naar beneden wordt gelezen in kolommen van twee schrifttekens. Ook hebben taalkundige ontdekt dat een hiëroglief uit meerdere gliefen (tekens) bestaan. De grootste glief staat voor de hoofdglief en daar omheen staan een of meerdere kleinere gliefen, de zogenoemde affixen. De gliefen links en boven van de hoofdglief noemen we prefixen. En de gliefen rechts en onder van de hoofdglief noemen we suffixen.

De lettergrepen van dit schrift bestaan altijd uit een medeklinker en een klinker, maar omdat de meeste woorden dan eindigen op een klinker wordt de laatste klinker niet uitgesproken. Dit principe klopt niet altijd omdat er een verschil is tussen lange en korte klinkers. Bij korte klinkers werkt dit principe wel maar bij lange klinkers niet. Ook de volgorde van het schrift is anders dan het Nederlands. Het Maya heeft de vaste schrijfvolgorde: werkwoord, voorwerp en onderwerp. De Nederlandse zin 'de jager vind zijn blaaspijp' wordt in het Maya 'vind blaaspijp jager'.

 

Schrijftaal

De taal die de Maya's voor het schrift gebruiken is het Groot-Ch'ol met invloeden van het Yucatek Maya. Tegenwoordig zijn er 31 verschillende Mayadialecten. Sommige zijn zo verschillend dat het totaal verschillende talen lijken. Ondanks de verschillende dialecten is de schrijftaal nog steeds het Ch'ol. Zo konden de elite uit verschillende steden toch goed met elkaar communiceren.

Het Ch'ol bestaat uit 5 klinkers en 22 medeklinkers, dus dan bestaan er 110 verschillende lettergrepen. En dat terwijl we net hebben gezegd dat er 800 tekens bestaan. Dit komt doordat een lettergreep kan worden uitgebeeld met meerdere tekens. Een goed voorbeeld hiervan is het woord 'jaguar' uit het plaatje. De vele variaties qua tekens in het schrift zijn waarschijnlijk ontstaan om uiting te geven aan de creativiteit van de kunstenaar. Dat is leuk voor de kunstenaar maar onze taalkundige en archeologen konden er lange tijd geen touw aan vast knopen.

Vanuit het Nederlands kennen wij ook meervoudsvormen van een woord. De meeste Mayadialecten maken de meervoudsvorm door 'ob' achter het woord te schrijven.

 

De uitspraak

Net zoals er voor een woord verschillende manier zijn van schrijven, zijn er ook verschillende manieren van uitspreken. Een voorbeeld hiervan is het woord Sakbe, Sacbe of Zac Beh. Maar ook de uitspraak van de letters in de Mayatalen verschillen met de uitspraak van het Nederlands. De letter waar je extra rekening mee moet houden zijn:

  • De a wordt uitgesproken als de 'a' in mand
  • De e wordt uitgesproken als de 'e' in pet
  • De i wordt uitgesproken als de 'ie' in dier
  • De o wordt uitgesproken als de 'oo' in boom
  • De u wordt uitgesproken als de 'oe' in doen, en als de u voor een klinker staat of de laatste letter in een woord is, spreek je deze uit als een w
  • De x wordt uitgesproken als sj
  • De c wordt uitgesproken als k
  • De ch wordt uitgesproken als tsj
  • De tz wordt uitgesproken als z
  • De j wordt uitgesproken als h
  • De k wordt uitgesproken als c met een gesloten glottis
  • De dz wordt uitgesproken als tz met een gesloten glottis

Een glottis is het uitspreken van letters zonder de stemspleet te sluiten. Een glottis wordt aangegeven door een apostrof. De betekenis van een woord kan hiermee veranderen en daarom is de juiste uitspraak van het woord heel belangrijk.

 

Boeken

De boeken van de Maya's kwamen voor het eerst in de westerse wereld toen de Spanjaarden hun ontdekkingstocht maakte over de wereld. De westerse wereld was toen al zo ontwikkeld, dat de Mayabeschaving primitief en heidens was in de ogen van de Spanjaarden. Zij verbranden, op 4 boeken na, alles wat door de Maya's geschreven was. Door de 4 overgebleven boeken weten wij de bladzijdes van deze boeken werden gemaakt van gestampte vezels van vijgenbomen bedekt met pleisterkalk. De bladzijdes werden opgevouwen in een harmonica en afgewerkt met een omslag van hout of jaguarhuid. De boeken werden beschreven met een fijn penseel en rode, bruine, zwarte of Mayablauwe verf of inkt. Het doel van deze boeken was om kennis door te geven aan het nageslacht.